April-Vis? April-VIES! … Natuurarts Stef Mintiens over de fabel van de vis op ons bord.

Stef Mintiens

Stef Mintiens is natuurarts en ijvert al meer dan 25 jaar voor een gezonde voeding en levensstijl. Hij kijkt met gezond verstand naar de verhalen die over gezondheid & voeding de ronde doen en haalt ze door een sceptische mangel om over te houden waar het écht om gaat. Over deze gezonde levensvisie schreef hij een boek ‘Herbatheek’.  Naar aanleiding van 1 april reageert hij op de fabel van de vissen op ons bord. 

April-vis? April-VIES!

De traditie om mensen bij de neus te nemen op de eerste dag van april gaat reeds vele eeuwen terug. Sommige bronnen zeggen tot in de zeventiende eeuw, bij de overschakeling naar  de Gregoriaanse kalender, waar nieuwjaar niet meer eind maart werd gevierd, maar op 1 januari, wat mensen kort na het invoeren van dit systeem nogal eens vergaten.

Maar andere bronnen spreken zelfs al over de “poisson d’avril” in het begin van de 16^de eeuw.

Wat er ook van zij: de traditie om iemand bij de neus te nemen, vroeger louter voorbehouden aan één april en zoals ik het me als kind herinner zelfs enkel nog voor den twaalven, is nu per uitbreiding geldig voor het ganse jaar.

We worden met een grote vis op onze rug gespeld een gans jaar voor de gek gehouden.

In de viswinkel, bijvoorbeeld. En dan heb ik het deze keer niet over de “CRAPsla“, die kwam vroeger al eens aan bod.

Heeft U bij de gedachte aan vis ook nog steeds het romantische beeld van het loze visserke met zijne rijg- en strijkstok? Of eerder het avontuurlijke beeld van de stoere bonken die, beschermd door zuidwesters en regenpakken, de golven trotseren om nadien met hun vangst naar de haven terug te keren, alwaar de “viswijven” deze verse vissen aan de man proberen te brengen?

Think again… De meeste vissen die U op uw bord krijgt worden gekweekt in drijvende boerderijen, de zogenaamde “Fish Farms“. En dat gebeurt niet altijd in even kosher omstandigheden.

Op een vismarkt in Kopenhagen, toch een stad die de reputatie heeft van behoorlijk Eco-minded te zijn, ontmoette ik een handelaar die zeer trots op een bord boven zijn kraam afficheerde dat zijn zalm “gekweekt was zonder hormonen en antibiotica”.

Bij navragen gaf de man het advies om eens te gaan kijken in de Visboerderijen in de Noorse Fjorden.

Het is inderdaad een bekend gegeven dat waar teveel exemplaren van eenzelfde soort op mekaar gepakt leven, dit meestal niet de gezondste plek is om te vertoeven. Varkens, koeien en kippen die dicht op mekaar gepakt de industriële stallen bevolken moeten ook “beschermd” worden tegen zich snel verspreidende infecties door standaard antibiotica toe te dienen.

Zo ook dus met de zalmen, heilbot, zeebaarzen, kabeljauw en andere soorten.

In Noorwegen, ontstond de – wat men zo mooi noemt –  “aquacultuur” van zalm rond 1970. Ondertussen produceert men er jaarlijks rond de 3 miljoen ton (!) vis in de ongeveer 160 dorpen aan de kust

De overheid zelf en verschillende milieubewegingen maken zich zorgen over een aantal pijnpunten. 

Zo heeft men nog geen kijk op de invloed van de ontsnappende (genetisch gemanipuleerde) vissen en hun interactie op de populatie van “wilde” vissen.

Het meest in het oog springende probleem is echter de pollutie. Noorwegen heeft een streng milieubeleid voor de “gewone bevolking”, maar de Fish Farms zijn een doorn in het oog, vooral sinds de milieugroepering Norges Miljövernfornbund onlangs door onderwaterfilms aantoonde dat  de zeebodem onder de drijvende boerderijen een compleet wasteland is. De viskwekerijen zouden jaarlijks ongeveer het dubbel aan afval produceren van de totale Noorse bevolking. Dat organisch afval (lees: de uitwerpselen van de vissen en het voer dat niet gegeten werd) zorgt voor grote bacteriekolonies die er zich aan te goed doen en op hun beurt dan weer zorgen voor de productie van vervelende gassen én voor het besmetten van het water.

Deze bacteriën en daarbovenop de zeeluizen en parasieten zijn zowel een risico  voor de mens als voor het natuurlijke zeeleven. De visboeren gaan daar natuurlijk weer even kortzichtig tewerk als we van de industrie gewend zijn: ze mengen in het visvoer massa’s antibiotica om hun zalmen te beschermen. Het visserij-ministerie meldt trots op haar website dat men proeven doet met het vaccineren van de zalmen om het antibioticagebruik terug te kunnen dringen.

Maar er wordt met geen woord gerept over de invloed op het niet-gevaccineerde zeeleven en op de mens.

Ook wordt in alle talen gezwegen over de gebruikte groeihormonen en hun invloed op de gekweekte vissen zelf en op de omgeving.

Tenslotte wordt ook het plaatsgebruik stilaan een probleem. Het is momenteel al  knap lastig in de omgeving een idyllische foto van een Fjord te maken.

Een beetje verder naar het zuiden vinden we een “visboerderijcultuur” in Griekenland. Het eiland Epidaurus, waar volgens de mythogie Asclepios (aesculapia) geboren werd, is ook één van de hot spots als het gaat over fish farming. Paradoxaal genoeg kende men in de oudheid aan asclepios genezende en helende kwaliteiten toe. Van daar ook het aesculaap symbool op het naambord van de artsen vroeger. Die helende eigenschappen staan in schril contrast tot de behoorlijk ongezonde omstandigheden waarin hier voornamelijk zeebaars (dorade) en zeebrasem gekweekt wordt. 

Onder zware investeringsdruk van onze EU vrienden (lees: de handlangers van de voedingsindustrie)  is men hier sinds zowat 1980 overgeschakeld naar eerder kleinschalige kweek van vissen en weekdieren, die in de middellandse zeeregio al bestond ten tijde van de Romeinen, naar een massieve industriële roofbouw zoals we het van de industrie gewend zijn.

Met weer dezelfde vervelende gevolgen voor de idyllische griekse wateren én voor de gezondheid van de vissen die je op je bord krijgt.