Vorig weekend in Nina magazine: ‘WE ❤️ MIDLIFE. Waarom we met een frisse blik naar veertigplusvrouwen moeten kijken.’ Met interviews met Liesbeth Woertman (professor in de psychologie, gespecialiseerd in lichaamsbeelden), fotograaf en filmmaker Lieve Blancquaert en journalisten en midlife experts Hélène Van Herck en Ann Lemmens van WIFTY.

Het midlife mysterie

Vrouwen worden ouder dan ooit tevoren, maar lijken meer dan ooit geobsedeerd met jong blijven. Want zodra ons uiterlijk de middelbare leeftijd verraadt, voelen we ons vaak onzichtbaar en ondergewaardeerd. Zonde, want we zijn nog lang niet afgeschreven na onze vruchtbare jaren. Tijd om op de bres te springen voor vrouwen boven de veertig én om op een andere manier te kijken naar ouder worden.

Op mijn veertigste verjaardag ontving ik een kaart met de boodschap ‘You still look 21.’ Hoera voor mij. De woorden streelden mijn ego, hoe pertinent onwaar ze ook zijn. Dat ‘het verval’ is ingezet valt namelijk niet meer te ontkennen: ik heb zakken onder mijn ogen, mijn mondhoeken én borsten lijken de strijd tegen de zwaartekracht te hebben opgegeven, de lijnen op mijn gezicht

verdwijnen al lang niet meer na de ochtendstond en mijn gebit verraadt een jarenlange voorliefde voor koffie en rode wijn. Recent ontdekte ik een wit haartje tussen mijn wenkbrauwen. De natuur doet wat ze doet, en toch is dat balen. Weinig mensen worden graag oud en al zeker vrouwen niet. Daarom worstelen we halsstarrig met concealers, push-ups, spandex en botox. We leveren dagelijks een gevecht tegen de tijd, die genadeloos en zonder omkijken verder tikt. Waarom willen we zo graag mooi zijn? Met die vraag trek ik naar professor in de psychologie Liesbeth Woertman (68), gespecialiseerd in lichaamsbeelden. ‘Mensen zijn altijd aangetrokken geweest tot wat mooi is, maar vrouwen zijn gaandeweg schoonheid gaan koppelen aan aandacht en begeerte én verwarren die concepten met liefde en geluk’, legt ze uit. ‘‘Als ik mooi ben, zal ik in de smaak vallen en graag gezien worden.’ We beseffen dat zelf niet. Wanneer je aan vrouwen vraagt waarom ze die dure crèmes kopen, botox gebruiken, hun tanden bleken … dan zullen ze wellicht zeggen dat ze dat voor zichzelf doen. Maar daar is niets van aan. We weten maar wat mooi is in vergelijking tot anderen. We worden zodanig bestookt met beelden van strak

gestreken vrouwen, dat een jeugdig beeld van ‘de vrouw’ hét referentiekader is geworden, ook voor vrouwen ouder dan 40 of 50 jaar. Het is bovendien moeilijk om nog te onderscheiden wat echt en wat fake is.’

Botox onder groepsdruk 

‘Schoonheid is voor vrouwen het concurrentiemiddel bij uitstek. Onderzoek wijst uit dat wanneer je vriendinnen botox gebruiken, de verleiding onweerstaanbaar is om hetzelfde te doen. Je doet dus heus geen botox voor jezelf, maar wel omdat je continu sociale vergelijkingen maakt. Uiteraard is er niets mis met er graag verzorgd uit te zien, maar wanneer je uiterlijk je identiteit wordt, wanneer je het nodig hebt om te kunnen zijn wie je bent, dan wordt het wel degelijk een probleem.’

Los van je uiterlijk is er nog die andere hardnekkige perceptie: zodra je de kaap van de veertig gepasseerd bent, behoor je per definitie tot de categorie ‘middelbare leeftijd’, een levensfase die impliceert dat het vanaf nu alleen nog maar bergaf gaat. Alsof je slechts enkele jaren verwijderd bent van steunkousen en een lichtblauwe watergolf, en ver weg hoort te blijven van rockbands en sneakers. Wanneer ik vrouwelijke leeftijdgenoten en vijftigplussers erover aanspreek, geven ze te kennen dat ze zich met ouder worden steeds vaker onzichtbaar voelen: geen fluitende bouwvakkers meer, alleen nog Tinderdates met mannen van minstens tien jaar ouder, kidsplaining à volonté (pubers die volwassenen de les lezen over een onderwerp waar die volwassenen meer over weten), je ­mening die niet meer wordt gevraagd op de werkvloer, genegeerd worden door verkoopsters in een hippe boetiek … Het is schering, inslag en ontzettend oneerlijk. Op een moment dat onze kinderen geen continue zorg meer nodig hebben en we eindelijk beschikken over tijd, energie, zelfvertrouwen, geld en expertise, lijkt het alsof we niet meer meetellen.

Woertman pleit in haar nieuwe boek Wie ben ik als niemand kijkt voor een andere kijk op de ouder wordende vrouw: ‘Ik stoor me eraan dat je aan een vrouw van veertig niet meer mag zien dat ze veertig jaar is. Vrouwen die ouder worden: het lijkt iets vies, een gebrek, een rare ziekte. Terwijl we het over de helft van de wereldbevolking hebben. Terwijl er nog zoveel mooie jaren volgen na onze veertigste, vijftigste, zestigste … verjaardag. En terwijl ouder wordende mannen wel naar waarde worden geschat. Er jong en aantrekkelijk moeten uitzien gold vroeger alleen voor adolescenten die op zoek waren naar een partner. Vandaag is het voor vrouwen een levenslange eis geworden. Hoog tijd om een nieuwe feministische revolutie te ontketenen.’

‘We hebben als vrouw nog nooit zoveel vrijheid gekend. We kunnen kiezen of we kinderen willen of niet, we zijn doorgaans financieel onafhankelijk, we zijn langer gezond. En toch steken we immens veel geld, tijd en energie in het streven naar schoonheid en jeugd en in ons ongelukkig voelen omdat we een levenloos, statisch ideaalbeeld onmogelijk kunnen evenaren. Doodzonde is het.’

Vriendinnen als spiegel

Op de barricaden dus, of, als dat niet meer lukt met die stokoude veertigplusbotten, handen uit de mouwen. Want er is wel degelijk iets dat we zelf kunnen doen. ‘We kunnen het tij keren door oudere vrouwelijke rolmodellen in de media naar voren te schuiven én onszelf te vergelijken met échte vrouwen om ons heen, in plaats van met gemanipuleerde en statische plaatjes, online en in magazines’, gaat Liesbeth Woertman verder. ‘We hebben de laatste jaren grote stappen gezet op het vlak van een betere representatie van vollere vrouwen en vrouwen van kleur, maar wat ‘oudere’ vrouwen betreft hebben we nog veel werk voor de boeg. Modebladen plaatsen nog steeds alleen jonge modellen op de cover. Terwijl veertigplussers die bladen ook lezen én vaker over de mogelijkheden beschikken om de producten die deze bladen aanbieden aan te schaffen.’

Wat ook helpt, is een realistische spiegel voorhouden. In de vorm van je vriendinnen bijvoorbeeld. Woertman: ‘We worden als vrouw voortdurend beoordeeld op hoe we eruitzien, dus je moet al erg goed in je vel zitten om weerstand te kunnen bieden aan de druk van het schoonheidsideaal. Maar bedenk eens hoe jij naar je vriendinnen kijkt die je pakweg twintig jaar kent. Vaak zie je amper dat ze verouderd zijn. We zien hen in hun geheel en we zien hen graag omwille van heel andere kenmerken dan uiterlijkheden. En zo kijken zij ook naar ons. We zouden dus wat vaker naar onszelf moeten kijken zoals onze vriendinnen, kinderen of onze liefdespartner dat doen. Wanneer je vanuit die warmte naar jezelf kijkt, zal je jezelf onomstotelijk mooier vinden.’

Een leven lang groeien

‘We moeten onze opvatting over oudere vrouwen herzien. We moeten ouder worden aanvaarden als een normaal verschijnsel dat niets zegt over de kwaliteit van iemands leven of over iemands capaciteiten. Jeugd en adolescentie worden vrijwel uitsluitend omschreven in termen van groei en bloei, dan is er een vrij stabiele periode van volwassenheid, waarna de boel volledig instort zodra we zestig worden. Dat klopt dus niet. Een mensenleven is spiraalvormig: in elke fase groeien we, maar nemen we ook ergens afscheid van. Wanneer we leren lopen, gaan we nooit meer kruipen. Wanneer onze kinderen ons minder nodig hebben, gaan we het moederschap op een andere manier invullen. We kunnen ons hele leven lang ‘groeien’.’

Zelf is ze nog lang niet van plan om uit te bollen. ‘Ook op mijn 68ste zie ik nog zoveel mogelijkheden. Er is nog een zee aan opties na onze vruchtbare jaren: een nieuwe taal leren, van job veranderen, de wereld rondreizen, vrijwilligerswerk … Pas op, ik ben me ervan bewust dat dit niet voor iedereen opgaat. Je kan uiteraard ziek worden, maar ook op je twintigste blijf je niet noodzakelijk gespaard van ellende.’

‘Het gevaar bestaat dat wanneer we jeugd en adolescentie gaan verheerlijken, en veronderstellen dat er alleen kommer en kwel overblijft na de overgang, dat we ons daar ook naar gaan gedragen en dat we onszelf vervolgens onzichtbaar gaan maken. Jammer, want het is een goedbewaard geheim hoe leuk de ouderdom eigenlijk is. Hoog tijd om anderen daar ook van op de hoogte te brengen.’ Bij dezen. n

Wie ben ik als niemand kijkt: Een andere kijk op de ouder wordende vrouw, Liesbeth Woertman, (Uitgeverij Ten Have, € 20,99) 

‘Wij laten ons niet zomaar ­opzijschuiven’

Dat het leven na je vijftigste ontdaan zou zijn van enige schwung, daar verzetten journalisten Hélène Van Herck (61) en Ann Lemmens (65) zich al een decennium lang hardnekkig tegen via AbFab 50+ Magazine en online/offline community Wifty. Behalve het aanbieden van creatieve content voor vijftigplussers organiseert Wifty lezingen en fuiven, waaronder ook ‘Menopauze Feestjes’. In 2018 verscheen hun boek Midlife Kick: De kracht van het nieuwe ouder worden. ‘Vrouwen onzichtbaar na hun vijftigste? Waar heb je het over? We hebben Wifty net opgericht om dat foutieve beeld bij te stellen. Wij behoren tot de generatie discokikkers en punkers. We hebben trends gezet, rel geschopt en op de barricaden gestaan. We gaan ons dan toch niet zomaar laten opzijschuiven? Onze community is het levende bewijs dat het leven niet voorbij is wanneer de menopauze intreedt of wanneer de kinderen het huis uit zijn. Integendeel: we zien bij veel vrouwen net een soort euforie optreden. We zien hen carrièreswitches maken, passionele relaties aangaan en volop genieten van de herwonnen vrijheid. Met Wifty viéren we de nieuwe fase na onze vruchtbare jaren. En dat doen we met FART-therapie (Fab Aging Reset Therapie), waarbij we terugblikken, aan zelfreflectie doen en resetten, met veel champagne.’

‘Hoewel er verbetering is wat de beeldvorming van oudere vrouwen betreft – denk aan opmerkelijke passages van topvrouwen als Iris Apfel, Maye Musk, Inge Onsea of Goedele Liekens – schetsen de media toch nog té vaak een verkeerd beeld van de vijftigplusser. Zo wordt een foutief imago in stand gehouden. Wanneer er in de pers gecommuniceerd wordt over vijftigplussers, wordt er vaak een beeld opgesnord van een hoogbejaarde of er wordt uitsluitend gesproken over senioren. Terwijl er vandaag een heel grote, actieve, eigentijdse groep van mensen bestaat tussen 50 en 70 jaar, die geen naam heeft, genegeerd wordt in de media, maar verre van onzichtbaar is. Uiteraard is er dus nog ruimte voor verbetering. Termen zoals ‘antiaging’ slaan bijvoorbeeld nergens op. En het is volstrekt ridicuul dat voor het aanprijzen van al die antiagingproducten vrouwen van dertig jaar naar voren worden geschoven. Wij zijn pro aging. Het wordt alleen maar beter, trust us.’

‘Het is mooi om te zien dat er een tegenbeweging is ontstaan’

Over de rol die uiterlijk in een vrouwenleven speelt, schreef de Nederlandse journaliste Milou van Rossum (55) het boek De buitenkant.

‘Ik vond het opmerkelijk dat we, ondanks alle ontwikkelingen die vrouwen de afgelopen decennia hebben doorgemaakt, nog steeds worden afgerekend op hoe we eruitzien. Daar moest iets over geschreven worden. Veertien vrouwen, waaronder Bregje Hofstede, Anja Meulenbelt en Dalila Hermans, hebben dat gedaan in de vorm van een essay, ieder vanuit een andere invalshoek.’

‘Zelf voel ik me niet zozeer ‘gepasseerd’, maar ik ben dan ook niet op zoek naar een man of een baan, dus dat scheelt. Toch viel het me tien jaar geleden wel op dat ik onzichtbaar werd in het straatbeeld. Dan kruiste ik bijvoorbeeld op het voetpad een groepje jonge vrouwen die me geen blik waardig gunden en niet van plan waren opzij te gaan. En als ik een drankje wil bestellen aan de bar, dan duurt dat beduidend langer dan vroeger. Doorgaans vind ik ouder worden niet echt een feest. Maar soms is het wel handig. Zo kan ik tegenwoordig onopgemerkt op een drukke markt in New Delhi wandelen, zonder dat iemand me aanspreekt. En hoewel ik nog steeds dol ben op mode, is de tijd dat ik een hele avond lang helse pijnen leed omdat ik zo nodig heel hoge hakken aan moest, voorbij.’

‘Elke generatie is anders. Mijn moeder moet er niet aan denken om haar haren niet te verven, terwijl ik de mijne al zes jaar lang grijs laat worden. En mijn dochter laat vaak de haartjes op haar benen staan, terwijl dat voor mij dan weer een stap te ver is. Het is mooi om te zien dat er een tegenbeweging is ontstaan van jonge vrouwen die veel minder willen pleasen op het vlak van uiterlijkheden. We moeten ouder worden op een positieve manier benaderen. Zeg niet tegen een vrouw dat ze er nog mooi uitziet voor haar leeftijd, zeg haar wel dat ze mooi ouder wordt.’

De buitenkant: Vrouwen over de rol van het uiterlijk, Milou van Rossum, (Uitgeverij Pluim € 22,99) 

‘Er gaat een ongelooflijke kracht uit van vrouwen die ‘foert’ durven zeggen’

Fotograaf en filmmaker Lieve Blancquaert (58) haalde vorige zomer de krantenkoppen met de quote dat ‘vrouwen afgestraft worden wanneer ze niet meer ‘neukbaar’ zijn’, een uitspraak die ze graag wenst te onderbouwen: ‘Wij leven in een kapitalistische maatschappij, gericht op winstbejag: mensen moeten geld opbrengen. Om die reden associëren we ouder worden met een economische, financiële inperking. Onbewust gaan we ons daardoor naarmate we ouder worden soms minderwaardig voelen. In landen waar succes niet zo’n belangrijke rol speelt, merk je dat

oudere mensen een respectabeler positie krijgen en dat schoonheid minder een statussymbool is.’

‘Agisme zit diepgeworteld in onze cultuur. Het concept dat je een vrouw niet zou mogen vragen hoe oud ze is, impliceert dat we ons zouden moeten schamen voor onze leeftijd, dat we onze leeftijd beter verborgen houden in plaats van hem te omarmen.

We praten onszelf veel complexen aan. Vrouwen in

de menopauze voelen zich dikwijls onzeker, en hun uitstraling reflecteert dat. Veel vrouwen gaan zich vanaf een bepaalde leeftijd zélf onzichtbaar maken. Maar het is toch niet omdat we zestig of tachtig jaar zijn, dat we alleen nog maar beige kledij moeten dragen? Toen ik een documentaire op Cuba draaide, viel het me op dat ook oudere vrouwen er zonder gêne blouses met diepe decolletés, mouwloze topjes en strakke leggings droegen. En waarom ook niet?’

‘Gelukkig is er ook bij ons een kentering op gang. Ik vind dat er een ongelooflijke kracht uitgaat van vrouwen die durven te zeggen: ‘Foert, ik ben wie ik ben.’ Pas op, ik slik ook weleens als ik mezelf op televisie zie en mijn dubbele kin opmerk. En ik herinner me nog goed het moment dat ik besefte dat ik in de smaak viel bij een nieuwe doelgroep, die van de 75-plussers. Confronterend, aangezien ik mezelf tot op vandaag nog steeds een meisje van twintig voel. Maar ik wil me niet door dat gevoel laten leiden. Schoonheid is niet alles.’

‘Ik ben een storyteller en ik heb geleerd dat je nooit zomaar mag oordelen over de manier waarop iemand eruitziet. Mensen hebben tegenwoordig altijd een mening klaar. We vullen iemands verhaal graag in, terwijl we geen idee hebben wat iemand te vertellen heeft of welke capaciteiten die persoon bezit. Daar moeten we over nadenken vooraleer we iedereen boven de zestig jaar over dezelfde kam scheren.’

Tekst: Astrid Van Der Scheuren – Foto: Steven Richardson – voor NINA magazine

Midlife Kick: De kracht van het nieuwe ouder worden, Hélène Van Herck en Ann Lemmens, (Uitgeverij Manteau, € 19,99) – www.midlifekick.be